De verborgen verspilling in ons energiesysteem
Ons energiesysteem is ongelofelijk inefficiënt. Maar liefst twee derde van alle energie die we produceren, gaat verloren. Dat betekent dat we jaarlijks bijna 400 exajoule (EJ) aan energie verspillen, met een waarde van meer dan € 4,1 biljoen, bijna 5% van het wereldwijde BBP – nog voordat we er ook maar enige economische waarde uit halen.
De voornaamste oorzaak? Het wijdverspreide gebruik van fossiele brandstoffen. De meeste energieverliezen komen voort uit de inefficiënties in productie en levering van fossiele brandstoffen (177 EJ per jaar), transport (19 EJ per jaar) en eindgebruik (183 EJ per jaar).
De grootste verspilling komt van fossiele elektriciteitscentrales en verbrandingsmotoren (ICE’s). Samen zijn ze verantwoordelijk voor bijna de helft van alle energieverliezen wereldwijd.
De drie grootste verliesposten in energieproductie
- Extractieverliezen: Het winnen van ruwe brandstoffen zoals steenkool, olie en gas is een energie-intensief proces. Er wordt veel energie verspild in de vorm van warmte en inefficiënte extractiemethoden.
- Verliezen bij brandstofverwerking: Zodra ruwe brandstoffen gewonnen zijn, moeten ze worden omgezet in bruikbare vormen, zoals benzine, diesel of elektriciteit. Dit proces gaat gepaard met aanzienlijke energieverliezen. Vooral raffinaderijen en andere verwerkingsinstallaties zijn grote energieverslinders.
- Verliezen bij energieopwekking: De grootste boosdoener is de omzetting van brandstoffen in elektriciteit. Thermische verliezen in kolen- en gascentrales veroorzaken jaarlijks ongeveer 60 EJ verlies door kolen en 30 EJ door gas, samen goed voor een verspilling van ongeveer € 300 miljard per jaar.
Transportverliezen: De vergeten factor
Naast productie zijn er ook aanzienlijke energieverliezen bij het transporteren van energie. Jaarlijks gaat 19 EJ verloren in transport, wat neerkomt op een verspilling van ongeveer € 200 miljard per jaar. De drie belangrijkste oorzaken hiervan zijn:
- Scheepsverliezen: Een groot deel van de wereldwijde scheepvaart is bedoeld om fossiele brandstoffen te transporteren. Dit verbruikt zelf gigantische hoeveelheden brandstof en kost jaarlijks ongeveer € 42 miljard. Daarnaast gaat er € 8 miljard verloren aan het vloeibaar maken en hervergassen van LNG.
- Pijpverliezen: Het transport van methaangas, olie en steenkool door pijpleidingen kost veel energie, vooral door het aandrijven van compressoren en pompen. Dit leidt tot verliezen van ruim € 30 miljard per jaar.
- Draadverliezen: Elektriciteitstransport door hoogspanningsleidingen en distributienetwerken veroorzaakt ook verliezen, zowel door weerstand in de kabels als door conversie-inefficiënties. Hoewel de energetische verliezen vergelijkbaar zijn met die van pijpleidingen, zijn de financiële kosten door de hoge waarde van elektriciteit bijna vijf keer zo hoog.
Fossiele inefficiëntie is fossiele kwetsbaarheid
Fossiele brandstoffen verliezen hun concurrentiekracht door hun inherente inefficiëntie. Meer efficiënte alternatieven zoals zonne- en windenergie, warmtepompen en elektrische voertuigen ondermijnen fossiele energie op hun zwakste punt: hun verspillende karakter.
Deze verschuiving is niet nieuw. Een eeuw geleden hebben fossiele brandstoffen zelf minder efficiënte technologieën verdrongen door hun superieure prestaties. Vandaag zien we een herhaling van die geschiedenis – maar nu ten gunste van schone energie.
Wat kunnen we doen?
Deze verspilling toont aan dat een energie-efficiëntere infrastructuur essentieel is. De oplossing ligt in het maximaliseren van hernieuwbare energie, elektrificatie en energieopslagtechnologieën zoals batterijsystemen (BESS). Daarnaast kunnen slimme netwerken en lokale energieopwekking helpen om transportverliezen te minimaliseren.
Met de juiste keuzes kunnen we niet alleen CO₂-uitstoot verminderen, maar ook miljarden euro’s besparen. De vraag is niet óf we moeten verduurzamen, maar hoe snel we het kunnen doen. Want elke verloren gigajoule is een gemiste kans voor een efficiëntere en goedkopere energievoorziening.
Onze energieverspilling is als een lekkende kraan in een gigantisch waterreservoir. Terwijl we ons richten op het vullen van het reservoir met nieuwe energie, stroomt een groot deel ongebruikt weg. Door de lekken te dichten – efficiëntere opwekking, minder transportverliezen en meer hernieuwbare bronnen – kunnen we met minder input méér energie benutten.
De verborgen verspilling in ons energiesysteem
Het verspillen van 126 exajoule aan energie is alsof heel Europa (inclusief de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk) meer dan twee jaar lang onnodig energie zou verbruiken en dit volledig verloren zou gaan.
Dit laat zien hoe enorm 126 exajoule is: het is alsof een heel continent gedurende een lange periode energie verspilt zonder enig nuttig resultaat. Het onderstreept het belang van energie-efficiëntie en het tegengaan van verspilling.